มีคำถามเสมอว่ามียาอะไรป้องกันสมองเสื่อมได้บ้าง
คำตอบคือ…ไม่มี!
มีสารอาหารบางชนิดป้องกันได้ อย่างไรก็ตามการสืบค้นข้อมูลนี้ควรทำด้วยความระมัดระวัง พยายามอ่านข้อเขียนของนักโภชนาการหรือแพทย์ที่มีความเที่ยงตรงและเข้มแข็งทั้งวิชาการและจริยธรรม ไม่ตกเป็นเหยื่อของโฆษณาอาหารเสริมจำนวนมากโดยง่าย
หากมีเงินเหลือมาก เงินควรใช้ไปเพื่อปรับปรุงสถานที่ บ้าน ห้องนอน หรือห้องน้ำของผู้สูงอายุมากที่สุด นอกจากนี้คือใช้จ้างงานพี่เลี้ยงที่ดี มีใจ มีความสามารถ และผ่อนแรงการดูแลผู้สูงอายุแทนเราได้ มากกว่าหนึ่งคนยิ่งดี
หากจะมีอะไรที่ช่วยป้องกันสมองเสื่อมเร็วเกินไปได้บ้างน่าจะเป็น…ไพ่สักสำรับ ไพ่สี่หน้าเล่นสี่คนได้ประโยชน์ทั้งบริหารสมองและได้พบปะเพื่อนฝูงหรือญาติพี่น้องขาไพ่เป็นระยะๆ การเล่นไพ่บริหารสมองดี เพราะไพ่เป็นเกมที่เล่นกับโอกาสและความน่าจะเป็นที่หลากหลาย ทำให้สัญญาณประสาทตื่นตัว แอคทีฟ และชาร์จพลังงานอยู่เสมอ จะดียิ่งขึ้นหากมีการลงขันเล็กน้อย ย้ำมาว่าเล็กน้อย เพื่อให้สมองได้ทำงานมากยิ่งขึ้นไปอีก ไม่ว่าจะเป็นภาระที่ต้องคิดคำนวณเพิ่มเติม หรือความตื่นเต้นที่เพิ่มขึ้น ในชนบทไทย ผู้สูงอายุยังนิยมเล่นไพ่พอสมควร แต่พลาดพลั้งถูกจับกุมข้อหาเล่นพนันก็มี
พ้นจากไพ่เป็น…หมากรุก ไม่ว่าจะเป็นหมากรุกไทย จีน หรือฝรั่งได้ทั้งนั้น เป็นเกมที่เล่นกับความน่าจะเป็นหลายล้านทางยิ่งกว่าไพ่ ดีกว่าที่ไม่มีภาพลักษณ์การพนัน แต่ก็เข้าถึงได้ยากกว่า ไม่ว่าจะด้วยวัฒนธรรมหรือฝีมือ การเล่นหมากรุกมักปรากฏในเขตเมืองมากกว่าในชนบท โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมืองใหญ่ที่มีสวนสาธารณะให้คนสูงอายุมาพบปะกัน เข้าใจว่าวัฒนธรรมเล่นหมากรุกสำหรับผู้สูงอายุยังคงมีเหลืออยู่ มีประโยชน์มาก
การอ่านหนังสือย่อมดีกว่าการดูโทรทัศน์ เพราะหนังสือสร้างจินตนาการมากกว่า เวลาคนสูงอายุอ่านเพชรพระอุมา แต่ละท่านวาดภาพพระเอกนางเอกและป่าดงพงไพรไปคนละทิศคนละทาง วาดภาพเสือหรือช้างกันคนละพันธุ์คนละตัว สมองทำงานไม่หยุดนิ่ง ในขณะที่โทรทัศน์ได้ประโยชน์เพียงรับข่าวสารเข้ามาแต่เห็นภาพชัดๆ จะจะ ไม่ต้องใช้ความสามารถอะไร
การเล่นแท็บเล็ตน่าจะดีกว่าการดูโทรทัศน์ เพราะแท็บเล็ตเป็นการสื่อสารสองทางหรืออินเตอร์แอคทีฟมากกว่า ไม่ว่าจะเป็นการสื่อสารกับเพื่อนหรือคนอื่นๆ ในโซเชียลมีเดีย หรือสื่อสารกับตนเองในบางแอพลิเคชั่นก็ย่อมดีกว่านั่งซึมเซาจับเจ่าคนเดียวในบ้านแน่ๆ
การปลูกต้นไม้โดยเฉพาะอย่างยิ่งไม้ดอกที่เห็นผลลัพธ์ในเวลาไม่นานนักช่วยได้ ได้ทั้งการออกกำลังกาย การวางแผน ที่สำคัญคือเห็นการเจริญเติบโตงอกงามของชีวิตใหม่ๆ ตัดกันกับความเสื่อมและความพร้อมที่จะเหี่ยวเฉาของตนเอง นอกจากบริหารสมองแล้วยังช่วยเรื่องบำบัดอารมณ์เศร้าได้อีกด้วย
หากต้องการความสดชื่นรวดเร็วแนะนำให้เลี้ยงสุนัข เลือกที่น่ารักสุดขีดและตัวไม่ใหญ่เกินไปจนกระทั่งยามดีใจสามารถกระโจนกระแทกผู้สูงอายุล้มขาหักได้ สุนัขเป็นเพื่อนที่ดีที่สุดของมนุษย์มีส่วนจริง นี่คือสัตว์ที่ยินยอมเราทุกอย่าง และรักเราอย่างที่สุด ไม่เคยตัดพ้อหรือพูดจาให้เราเสียน้ำใจ ต่างจากลูกหลานที่เผลอทำคนสูงอายุเสียใจเป็นบางครั้ง
แล้ววันที่เสื่อมมากเสียจนไม่รู้ว่าตนเองเป็นใครและบ้านอยู่ที่ไหนอาจจะมาถึง ผู้สูงอายุที่ไม่รู้ว่าตนเองเป็นใครและบ้านอยู่ที่ไหน แต่ยังคงความสามารถในการเดิน ขึ้นรถ จ่ายค่าโดยสาร แล้วไปที่ใดที่หนึ่งได้เหมือนคนทั่วไป ดังนั้นบ้านที่คนชราเดินได้มักประสบปัญหาคนชราหายไปเสมอๆ กว่าจะพบตัวบางครั้งใช้เวลาข้ามวัน จนดึกดื่น และพบที่อีกอำเภอหนึ่งไกลออกไป การทำป้ายชื่อคล้องคอ มัดข้อมือ ปักชื่อบนเสื้อพร้อมหมายเลขโทรศัพท์ติดต่อจึงเป็นวิธีง่ายๆ ที่ควรทำ ไม่เพียงให้พลเมืองดีช่วยเหลือเราได้ ผู้สูงอายุเองก็สามารถอ่านแล้วระลึกได้บ้าง ต่างประเทศมีนวัตกรรมติดตามตัวผู้สูงอายุด้วยเครื่องมืออิเล็กทรอนิกส์หลากหลายรูปแบบ หากใครมีกำลังจัดหามาได้ก็เป็นประโยชน์
เมื่อร่างกายและจิตใจเข้าสู่วัยชรา มิหนำซ้ำจะเป็นวัยชราที่ยาวนานมาก ยาวนานจนอาจจะเบื่อหน่ายกันไปข้างหนึ่ง กติกาสำคัญคือคนทุกคนต้องปรับตัว มิใช่ลูกหลานเท่านั้นที่เป็นฝ่ายปรับตัว คนชราก็ควรปรับตัวด้วย ไม่เอาแต่ใจจนเป็นภาระ มีกฎ กติกา มารยาทบางประการที่ควรตกลงร่วมกันเพื่อจะอยู่ด้วยกันได้โดยทุกคนสามารถประคองและดำเนินชีวิตส่วนตัวของตนเองได้เหมือนๆ กัน การดูแลผู้สูงอายุต้องการการจัดระบบ มิใช่กตัญญูโดยไม่วางแผน
Resource: HealthToday Magazine, No.181 May 2016
