บอระเพ็ดมีสรรพคุณทางยาหลายอย่าง มีรายงานว่าหัวบอระเพ็ดพุงช้างนำมาดองเหล้ากินเป็นยาบำรุงกำลัง ช่วยให้กระชุ่มกระชวย สุขภาพแข็งแรง สรรพคุณเป็นยาบำรุงกำหนัด แก้ประจำเดือนมาไม่ปกติของสตรี แก้อาการปวดศีรษะ ไมเกรน ผสมกับยาสมุนไพรอื่น ๆ มีฤทธิ์ทำให้ง่วงนอน
บอระเพ็ดพุงช้าง เป็นพืชในสกุลเดียวกันกับกระท่อมเลือดและสบู่เลือด คือ Stephania ที่ผ่านมาพบว่ามีการเรียดชื่อไทยซ้ำซ้อนกัน เช่น เรียกกระท่อมเลือดว่าสบู่เลือด หรือเรียกบอระเพ็ดพุงช้างว่าสบู่เลือด เป็นต้น
ความแตกต่างของบอระเพ็ดพุงช้าง สบู่เลือด และกระท่อมเลือด
| ลักษณะ | บอระเพ็ดพุงช้าง | กระท่อมเลือด | สบู่เลือด |
| น้ำยาง | ใส | แดง | ใส |
| ลักษณะพืช | ไม้เลื้อย | ไม้เลื้อย | ไม้ล้มลุกตั้ง |
| ใบ | รูปไข่กว้างถึงกว้างมาก | รูปไข่แกมรูปสามเหลี่ยม | รูปคล้ายวงกลม |
| ปลายใบ | มน | มนและเป็นติ่งหนามสั้น | เป็นติ่งหนามสั้น |
| ขอบใบ | เรียบ | หยักซี่ฟัน | เรียบ |
| โคนใบ | รูปหัวใจถึงตัด | ตัดถึงรูปหัวใจ | แบบก้นปิด |
| กลีบดอก | มี | มี | ไม่มี |
| กลีบดอกเพศผู้ | 3 | 3 | – |
| กลีบดอกเพศเมีย | 2 | 2 | – |
สรรพคุณบอระเพ็ดพุงช้าง
หัว ดองเหล้ากินขับเสมหะ บำรุงกำลัง มีการศึกษาวิจัยไม่ระบุส่วนที่ใช้เพื่อพัฒนาใช้เป็นยาป้องกันโรคอัลไซเมอร์ เนื่องจากมีสารที่มีคุณสมบัติช่วยยับยั้งเอนไซม์ Acetylcholinesterase ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ทำลายสารสื่อประสาทในสมองบางชนิด อันเป็นสาเหตุหนึ่งของการเกิดโรคอัลไซเมอร์ นอกจากนี้ยังมีการศึกษาค้นคว้าและพัฒนาสมุนไพรตัวนี้เพื่อใช้เป็นยาต้านมะเร็งอีกด้วย สรรพคุณทางยาอื่น ๆ ได้แก่ ทำให้เจริญอาหาร แก้อาการตกเลือดของสตรี รวมทั้งอาการตกขาว ช่วยรักษาอาการผอมแห้ง หน้าตาซีดเซียว ไม่มีน้ำมีนวล อย่างไรก็ตามควรเพิ่มความระมัดระวังในการใช้บอระเพ็ดพุงช้างในสตรี สำหรับผู้ที่เลือดจางหรือเลือดน้อยใช้หัวนำมาต้มกิน แก้เลือดลม ลดความดันโลหิต นำมาตากแห้งแล้วบดเป็นผงปั้นเป็นลูกกลอนไว้กินเป็นยาอายุวัฒนะ หัวหรือราก ใช้แก้ไข้ ลดไข้ของเด็กได้ แก้หอบหืด ขับลม ดอก แก้โรคผิวหนังมีผื่นคัน ดอกหรือผล ย่อยอาหาร เถา น็ขับพยาธิในลำไส้ ปรุงเป็นยาขับโลหิตระดูของสตรี เถาหรือลำต้นกระจายลมที่แน่นในอก ใบ ช่วยบำรุงธาตุไฟในร่างกายรักษาแผลสดและแผลเรื้อรังได้ รักษาโรคผิวหนัง ผื่นคันตามตัวได้ เปลือกต้นและใบ แก้ไข้มาลาเรีย รากหรือใบ บำรุงประสาท บำรุงเส้นประสาท ป้องกันโรคความจำเสื่อม ลำต้นหรือส่วนหนาม แก้เสมหะในคอและทรวงอก แก้บิด
ข้อควรระวัง มีสารที่มีพิษต่อไต อาจทำให้ถึงแก่ชีวิตได้ จึงควรใช้ด้วยความระมัดระวัง
(ประโยคด้านล่างใช้ประกอบใต้รูปภาพของกระท่อมเลือด)
น้ำยางสีแดงของกระท่อมเลือดนำมาใช้เป็นหมึกเพื่อใช้สักยันต์ตามตัวเพื่อทำให้หนังเหนียวได้
Resource : HealthToday Magazine, No.188 December 2016
