ผิวหนังติดเชื้อเซลลูไลติสคือการติดเชื้อแบคทีเรียของผิวหนังที่จำกัดขอบเขตอยู่ที่ผิวหนังส่วนลึกและชั้นใต้ผิวหนัง ภาษาแพทย์เรียกว่า เซลลูไลติส (cellulitis) เป็นโรคที่พบได้บ่อยในช่วงวัยกลางคนหรือสูงอายุ มักเกิดขึ้นเมื่อมีแผลไม่ว่าเล็กหรือใหญ่บนผิวหนัง เป็นทางเข้าของเขื้อโรค ทำให้เกิดการบุกรุกแพร่พันธุ์หรือติดเชื้อขึ้น
ผิวหนังติดเชื้อเซลลูไลติสอาจมีได้ตั้งแต่ระดับไม่รุนแรงจนถึงระดับร้ายแรง มักรักษาได้ด้วยยาปฏิชีวนะ แต่สิ่งสำคัญคือ ต้องรีบรักษา ถ้ารักษาช้า เชื้อโรคจะแพร่กระจายไปยังต่อมน้ำเหลือง แล้วเข้าสู่กระแสเลือด ทำให้ติดเชื้อในกระแสเลือดซึ่งมีผลให้ตายได้
เซลลูไลติสส่วนมากเกิดขึ้นที่ขา แต่ก็อาจจะเกิดขึ้นที่บริเวณอื่นได้ เช่น ใบหน้า คอ แขน ฯลฯ ผิวหนังบริเวณที่อักเสบมีลักษณะแดง ร้อน เจ็บ บวม ถ้าไม่รักษาจะแพร่ขยายวงกว้างขึ้น ในคนผิวขาวจะเห็นเป็นสีแดงมีขอบเขตชัด
ปัจจัยเสี่ยง
ปัจจัยเสี่ยงมีหลายอย่าง ได้แก่
- แผลถลอก ฉีกขาด แผลผ่าตัด สามารถติดเชื้อได้ ที่เห็นบ่อย ๆ คือแผลถลอกที่เกิดจากการเกา โดยเฉพาะเมื่อผิวหนังแห้งในฤดูหนาวทำให้คัน หรือคันจากการถูสบู่หรืออาบน้ำอุ่นมากเกินไป ทำให้ไขมันที่ผิวหนังโดนชะออกไป มีผลให้คัน เมื่อคันแล้วใช้เล็บหรือของที่แข็งกว่าผิวหนัง เช่น ใช้ขยุ้มผ้าเกาผิวหนัง ยิ่งเกายิ่งมัน ยิ่งคันยิ่งเกา ทำให้ผิวหนังถลอกกลายเป็นทางเข้าของเชื้อแบคทีเรีย คนไข้แบบนี้มีอยู่มาก
- โรคผิวหนัง เช่น ผิวหนังติดเชื้อราที่ซอกนิ้วเท้า (ฮ่องกงฟุต) ผิวหนังอักเสบจากเหตุอื่น (dermatitis, eczema) อาจทำให้ผิวหนังแตกเป็นเหตุให้ติดเชื้อแบคทีเรีย โรคเริมที่มีตุ่มน้ำใส ๆ ก็เป็นสาเหตุได้เช่นกัน
- ผิวหนังบวม เช่น บวมน้ำจากการไหลเวียนเลือดดำไม่ดี หรือโรคของทางเดินน้ำเหลืองอักเสบจากโรคเท้าช้างหรือจากการผ่าตัดเลาะต่อมน้ำเหลือง ผิวหนังที่บวมตึงอาจจะแตกเป็นแผล เป็นทางเข้าของเชื้อโรคได้บ่อย
- การที่เคยเป็นโรคผิวหนังติดเชื้อเซลลูไลติสมาก่อน มีผลให้เกิดโรคนี้ซ้ำขึ้นมาอีกได้ง่ายกว่าคนปกติ
- โรคเส้นประสาทส่วนปลายทำให้ขาดความรู้สึก เช่น เวลามีการบาดเจ็บเล็กน้อยคนไข้ไม่รู้ตัว จนกระทั่งติดเชื้ออักเสบมากแล้วจึงรู้
- โรคอื่น ๆ เช่น เบาหวาน หรือมะเร็ง ทำให้มีความโน้มเอียงที่จะติดเชื้อได้มากกว่าปกติ ในเบาหวานเนื่องจากความผิดปกติของหลอดเลือด ทำให้เลือดไหลไปเลี้ยงผิวหนังไม่ดี ขาดออกซิเจน หรือระบบภูมิต้านทานบกพร่อง การรักษาเบาหวานให้ดี คุมน้ำตาลให้ดี จะทำให้เป็นโรคนี้น้อยกว่า
ถ้าคุณเป็นโรคผิวหนังอักเสบเซลลูไลติสควรไปหาแพทย์ให้เร็วที่สุด แพทย์ทั่วไปก็ได้ ไม่ต้องแพทย์เฉพาะทาง แพทย์จะเริ่มให้การรักษาทันท่วงที ถ้ามีอาการร้ายแรง มีไข้ หนาวสั่น ให้ไปห้องฉุกเฉินเพื่อเริ่มรักษาอย่างเต็มที่และรวดเร็ว
การให้แพทย์ตรวจจะเป็นการดีเนื่องจากมีการติดเชื้อหรือการบวมของผิวหนังเช่นที่ขาจากสาเหตุอื่นได้หลายอย่าง ซึ่งต้องตรวจดูแยกแยะโดยผู้มีประสบการณ์ เช่น ขาบวม 2 ข้างอาจจะเป็นจากหัวใจอ่อนแอ หรือจากลิ่มเลือดอุดตันหลอดเลือดดำที่ขา หรือผิวแดง ๆ อาจจะเกิดจากภาวะที่ผิวหนังแพ้อะไรบางอย่าง มีภาวะบวมจากท่อน้ำเหลืองอุดตันหรือไม่ นอกจากนี้ขาอาจจะมีลักษณะแตกน้ำข้าว บ่งบอกถึงความรุนแรงของการติดเชื้อที่ลงลึกกว่าผิวหนัง แต่กินเข้าไปถึงพังผืดหรือกล้ามเนื้อซึ่ งเป็นภาวะอย่างอื่นที่ไม่ใช่การติดเชื้อเซลลูไลติสที่จำกัดวงอยู่ที่ผิวหนังและชั้นใต้ผิวหนัง ถ้าเป็นมากอาจจะต้องผ่าตัดรักษาแทนที่จะใช้ยาปฏิชีวนะเฉย ๆ นอกจากนี้แพทย์อาจจะตรวจดูว่ามีการติดเชื้อเข้ากระแสเลือดหรือไม่
การรักษา
การรักษาเซลลูไลติสส่วนมากรักษาโดยใช้ยาปฏิชีวนะแบบกิน (ถ้าเป็นน้อย) หรือแบบฉีด เนื่องจากเชื้อโรคที่ชื่อเสตร็ปโตคอคคัสพบเป็นสาเหตุบ่อย แพทย์จึงเริ่มการรักษาโดยใช้ยาที่ไวต่อเชื้อตัวนี้ก่อน แต่ถ้าสงสัยเชื้อตัวอื่นก็ต้องใช้ยาตัวอื่น
การใช้ยาปฏิชีวนะส่วนมากใช้นาน 5-14 วัน มากน้อยขึ้นกับความรุนแรงของการติดเชื้อ คนไข้ส่วนมากจะเริ่มรู้สึกดีขึ้นใน 2-3 วันถ้าเชื้อถูกกับยา แต่อย่าหยุดยาในตอนนี้ เพราะอาจจะเหลือเชื้ออยู่ ทำให้กลับเป็นขึ้นมาใหม่หลังหยุดยา
ในขณะที่ให้ยาควรนอนยกขา (บริเวณติดเชื้อ) ให้สูงระดับหัวใจ การยกขาจะช่วยลดบวม ทำให้รักษาได้ดีขึ้น การใช้ความเย็นและความชื้นปิดบริเวณแดง ๆ ไว้จะช่วยบรรเทาความเจ็บปวด นอกจากนี้การรักษาโรคอื่นที่ทำให้เกิดผิวหนังติดเชื้อ เช่น โรคบวมน้ำจากหัวใจอ่อนแอ, ผื่น eczema (รักษาโดยหมอโรคผิวหนัง) ก็จะช่วยให้การรักษาการติดเชื้อดีขึ้นด้วย
การติดเชื้อผิวหนังนี้ถ้ารุนแรงก็ต้องรักษาแบบคนไข้ใน การรักษาแบบคนไข้ในทำให้มีโอกาสได้เฝ้าระวังการเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น ในรายที่เป็นมากผิวหนังขาดเลือดตายมีสีดำเกิดขึ้น จำเป็นต้องมีการผ่าตัดเนื้อตายออก หรือบางกรณีคนไข้อาจมีภาวะติดเชื้อในกระแสเลือดต้องเพิ่มการรักษาให้ทันการณ์ ในบางกรณีการติดเชื้อเซลลูไลติสเป็นแล้วกลับมาเป็นใหม่หลายครั้ง หมอก็อาจจะแนะนำให้กินยาปฎิชีวนะติดต่อกันเป็นเวลานาน
การติดเชื้อของผิวหนังแบบเซลลูไลติสนี้เป็นแบบที่ง่ายที่สุดในบรรดาการติดเชื้อของผิวหนังหรือเนื้อเยื่ออ่อนของร่างกาย ถ้าท่านรู้จักป้องกัน (เช่น อย่าเกาที่คันด้วยเล็บ) และรีบรักษาให้ทันการณ์ก็จะดีไม่น้อย
Resource : HealthToday Magazine, No.199 November 2017
