ไข้เป็นกลไกป้องกันตัวตามธรรมชาติของร่างกาย เกิดจากการที่สมองสั่งให้ร่างกายตั้งค่าอุณหภูมิกายใหม่ให้สูงขึ้นจากเดิมที่อุณหภูมิร่างกายจะอยู่ที่ไม่เกิน 37.2 องศาเซลเซียส แต่เมื่อเป็นไข้ ร่างกายจะถูกปรับอุณหภูมิภายในให้สูงขึ้น เพื่อหวังว่าความร้อนจากร่างกายนี้จะช่วยในการยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อโรค และช่วยต่อต้านโรคต่าง ๆ ที่ร่างกายกำลังเผชิญอยู่
ไข้ ความหมายทางการแพทย์
ไข้ โดยความหมายทางการแพทย์คือการที่อุณหภูมิกายสูงกว่า 37.8 องศาเซลเซียสเมื่อวัดจากอุณหภูมิภายในช่องปาก หรือในผู้สูงอายุที่ร่างกายอาจจะอ่อนแอลงแค่เพียงอุณหภูมิภายในช่องปากสูงกว่า 37.2 องศาก็อาจนับว่าเป็นไข้ได้ โดยแนะนำให้วัดจากการใช้ปรอทจะแม่นยำกว่าการวัดอุณหภูมิโดยการแตะหน้าผาก ซึ่งในปัจจุบันปรอทวัดไข้นั้นมีราคาถูกและหาซื้อได้ง่ายตามร้านขายยาทั่วไป
ไข้ เกิดได้จากหลายโรค
ไข้ เป็นอาการแสดงของโรคที่หลากหลาย ไม่ได้จำกัดแค่เพียงเฉพาะการติดเชื้อเท่านั้น แต่ยังเป็นอาการของโรคอื่นๆ เช่น โรคภูมิแพ้ตัวเอง (SLE) หรืออาจเป็นอาการของโรคทางต่อมไร้ท่อ โดยเฉพาะโรคไทรอยด์เป็นพิษที่จะทำให้เกิดการเผาผลาญในร่างกายเพิ่มขึ้น ส่งผลให้อุณหภูมิร่ายกายสูงขึ้นด้วย หรือแม้กระทั่งโรคร้ายอย่างโรคมะเร็งหลายๆ ชนิดก็ทำให้มีไข้ได้เช่นกัน
ถึงตรงนี้หลายคนอาจจะเริ่มตกใจแล้วใช่ไหมคะว่าไข้ธรรมดาที่เราเคยคิดว่าไม่น่าจะเป็นปัญหาอะไรมากมายกลับแอบซ่อนโรคร้ายหลายโรคในร่างกายได้มากขนาดนี้ แต่อย่าเพิ่งพุ่งตัวไปพบแพทย์ทุกครั้งที่เป็นไข้นะคะ เพราะว่า…มีแค่ไข้บางประเภทเท่านั้นที่ต้องการการสืบค้นเพื่อหาสาเหตุจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
ไข้แบบไหนต้องไปพบแพทย์
- ชัก โดยเฉพาะในเด็กอายุต่ำกว่า 6 ปีซึ่งระบบประสาทส่วนกลางยังไม่แข็งแรงเท่ากับผู้ใหญ่ ไข้สูงจะทำให้ชักได้ง่าย เด็กที่เกิดอาการไข้ชักนั้น ผู้ปกครองควรรีบเช็ดตัวโดยเร็วเพื่อลดไข้ ป้องกันไม่ให้สมองขาดออกซิเจนเป็นเวลานาน แล้วจึงรีบพาไปพบแพทย์ ส่วนผู้ใหญ่ที่มีไข้แล้วเกิดอาการชักอาจจะเป็นอาการของการติดเชื้อในสมองได้
- ไข้ที่ไม่ทราบสาเหตุ และเป็นติดต่อกันนานกว่า 3 สัปดาห์โดยไม่มีช่วงที่หายเลย
- คนไข้ซึมลง หรือกระสับกระส่าย มือเท้าเย็น ซึ่งอาจหมายถึงการติดเชื้อในกระแสเลือด และอาจนำไปสู่การช็อกจากการติดเชื้อได้
- การรับรู้สติเปลี่ยน เพ้อหรือซึมลง อาจสื่อถึงการติดเชื้อในระบบประสาทส่วนกลาง
ดูแลตัวเองเมื่อมีไข้
สำหรับไข้อื่น ๆ ที่อาจไม่ได้มีอาการดังที่กล่าวมานั้นมักจะสามารถหายได้เอง แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นก็มีเทคนิคในการดูแลตัวเองและผู้ป่วยที่มีอาการไข้อยู่เหมือนกัน คือ
- เช็ดตัวลดไข้ ใช้ได้ดีกับทั้งเด็กและผู้ใหญ่ อาจใช้น้ำอุ่น ไม่ร้อนจัดเช็ด เช็ดโดยถูแรง ๆ จนผิวแดงเพื่อเพิ่มการไหลเวียนของเลือดมาที่ผิวหนัง เพื่อให้ความร้อนจากภายในร่างกายระบายออกไปผ่านเลือดได้ง่ายขึ้น
- ยาลดไข้ ถึงแม้ว่าจะดูเหมือนการแก้ปัญหาที่ปลายเหตุ แต่ยาลดไข้นั้นนอกจากจะได้ผลเรื่องทำให้อุณหภูมิร่างกายเย็นลงแล้ว ยังมีส่วนลดอาการไม่สบายตัวของผู้ป่วย ทั้งนี้ทั้งนั้น…ต้องเข้าใจก่อนว่ายาลดไข้ไม่ได้ช่วยรักษาสาเหตุของไข้ เพราะฉะนั้นเมื่อยาหมดฤทธิ์ผู้ป่วยก็จะกลับมามีไข้อีก จนกว่าโรคที่เป็นสาเหตุจะหาย
- ดื่มน้ำเยอะ ๆ ส่วนมากผู้ป่วยที่เป็นไข้มักจะมีการขาดน้ำร่วมด้วยเสมอ การดื่มน้ำอุณหภูมิห้องมาก ๆ จะช่วยลดอุณหภูมิภายในร่างกายลง เพิ่มการไหลเวียนของเลือด
- อยู่ในที่อากาศถ่ายเทสะดวก
อาการไข้นั้นมีทั้งที่น่ากลัวและไม่น่ากลัว ไข้ส่วนใหญ่เกิดจากโรคติดเชื้อซึ่งมักจะหายได้เองภายในหนึ่งสัปดาห์ ในระหว่างนั้นควรปฎิบัติตามคำแนะนำ พักผ่อนมาก ๆ และเฝ้าสังเกตอาการอยู่เสมอ หากอาการรุนแรงขึ้นควรพาผู้ป่วยไปพบแพทย์ เพียงเท่านี้…ไข้ก็ไม่น่ากลัวอีกต่อไป
Resource: HealthToday Magazine, No.193 May 2017
