เนื้อหาต่อจากบทความเรื่อง: ฝุ่นพิษ PM2.5 เป็นทุกข์ของแผ่นดิน และ การดับทุกข์ของแผ่นดินที่เกิดจาก PM2.5 ด้วยตนเอง
อานาปานะ หมายถึง ลมหายใจเข้า-ลมหายใจออก สติ หมายถึง รู้ว่ามี สมาธิ หมายถึง ใจที่ตั้งมั่น จดจ่ออยู่ รวมความแล้ว อานาปานสติสมาธิ จึงหมายถึง การรู้ว่ามีลมหายใจเข้า ลมหายใจออก โดยจดจ่ออยู่ที่ลมหายใจ ไม่ไปคิด รู้สึกสิ่งอื่น เรื่องอื่น จนใจตั้งมั่นเป็นสัมมาสมาธิ (ใจตั้งมั่นถูกต้อง) ซึ่งแบ่งเป็น ปฐมฌาน (ฌานที่ ๑) ทุติยฌาน (ฌานที่ ๒) ตติยฌาน(ฌานที่ ๓) และ จัตตุถฌาน (ฌานที่ ๔) เกิดความสุขสงบได้ทันที ทำให้ร่างกายไม่ลำบาก ตาไม่ลำบาก ใจก็หลุดพ้นจากความมัวเมาเศร้าหมอง (ฉบับหลวง ๑๙/๑๓๓๐ หมายถึง จากพระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๑๙ ข้อที่ ๑๓๓๐)
นอกจากนี้ อานาปานสติสมาธิในฌานที่ ๔ ลมหายใจเข้าออกจะน้อยมากจนไม่รู้สึกว่า มีลมหายใจ ตามคำสอนของพระพุทธเจ้าว่า “ลมอัสสาสะปัสสาสะ เป็นปฏิปักษ์ต่อจตุตถฌาน” แปลว่า ลมหายใจเข้า-ออกเป็นข้าศึกของฌานที่ ๔ (ฉบับหลวง ๒๔/๗๓) ดังนั้น ผู้ที่เจริญฌานที่ ๔ ก็จะไม่มีลมหายใจเข้า-ออกที่รับรู้ได้ หรือหายใจเข้าออกน้อยมาก (น่าจะน้อยกว่า 100 ซีซี) แม้อยู่ในที่ที่มีฝุ่นพิษ ก็รับเข้าสู่ร่างกายน้อยมาก
การศึกษาการหายใจแบบต่าง ๆ ในปริมาณฝุ่นพิษ PM1, 3, 5 ที่เข้าสู่ร่างกาย พบว่า การหายใจสั้น (หายใจเข้า 350 ซีซี) 21.4 ครั้ง/นาที (หายใจเข้า~ 1 วินาที หายใจออก~ 2 วินาที) ลดปริมาณฝุ่น PM1, PM3 และ PM5 ที่เข้าสู่ปอดได้เกือบเท่าตัว เมื่อเทียบการหายใจยาว (เข้า 1000 ซีซี) 7.5 ครั้ง/นาที(เข้า~3 วินาที ออก~5 วินาที)1 จะเห็นได้ว่า ฝุ่นที่เล็กกว่า PM2.5 (หรือ PM1) การหายใจสั้น หรือ เจริญสมาธิฌานที่ ๔ (ตามคำสอนของพระพุทธเจ้า) ก็สามารถจะลดการเข้าสู่ร่างกายได้
วิธีการเจริญอานาปานสติ หรือการระลึกรู้ลมหายใจเข้า-ออก ตามคำสอนของพระพุทธเจ้าในพระไตรปิฎก (เรียบเรียงไว้ดังรูป)
การฝึกอานาปานสติสมาธิเป็นประจำ ให้หายใจยาวในที่ ๆ มีฝุ่นพิษ อากาศมลพิษน้อย และ การหายใจสั้น หรือ เจริญสมาธิฌานที่ ๔ ในที่ ๆ มีฝุ่นพิษ อากาศมลพิษมาก จะลดฝุ่นดังกล่าวเข้าสู่ร่างกาย อาจดีกว่าการใส่หน้ากากป้องกัน PM2.5 อย่างเดียว เพราะลดมลพิษในอากาศได้เกือบทุกอย่าง ซึ่งหน้ากากดังกล่าวไม่สามารถกรองมลพิษบางอย่าง เช่น ฝุ่นที่เล็กกว่า 2.5 ไมครอน ก๊าซในมลพิษ โลหะหนักแขนลอยในอากาศ เป็นต้น และ เราไม่สามารถใส่หน้ากากป้องกันได้ตลอดเวลา แต่เราหายใจแบบอานาปานสติสมาธิได้ตลอดเวลาหรือทุกครั้งที่เรารู้ลมหายใจ ถ้าฝึกจนเป็นนิสัย (ความเคยชิน) ก็จะลดสารพิษที่เข้าสู่ร่างกายทางปอดได้มากกว่า
ผู้สนใจฝึก เจริญอานาปานสติสมาธิ ติดต่อได้ที่อีเมล์ Somkiat.s@chula.ac.th แจ้ง LINE ID ของท่านมาทางอีเมล แล้วจะเชิญเข้าร่วมกลุ่มไลน์ อานาปานสติ (LINE ID: อานาปานสติ ถูกปิดไว้ เนื่องจากมีผู้ไม่ประสงค์ดี แปลกปลอมเข้ามาร่วมกลุ่มไลน์แล้วส่งข้อความ วีดีโอที่ไม่สมควรมาในกลุ่ม)
ข้อมูลอ้างอิง: 1. J Appl Physiol 2006;101:401
อ่านบทความที่เกี่ยวข้อง
