ตรวจอุณหภูมิครอบครัว

พญ.พรรณพิมล วิปุลากร จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น

0
1021

ครบรอบหนึ่งปี มีหลายเรื่องราวเกิดขึ้นในชีวิต รวมทั้งชีวิตครอบครัว หลายบ้านเพิ่งเริ่มต้นการใช้ชีวิตครอบครัว ตามตำราให้เวลาตั้งหลัก ปรับชีวิตสี่ปีแรกหลังเริ่มชีวิตครอบครัว ถ้าผ่านสี่ปีแรกได้ ก็น่าจะเดินหน้าต่อได้อย่างมั่นคง

หลายครอบครัวเดินหน้ามาไกลกว่าหลักหมุดสี่ปีแรก แต่ยังมีโจทย์ใหม่ ๆ เข้ามาให้ช่วยกันแก้ไข ทำนุรักษาชีวิตครอบครัวที่อบอุ่น ไม่หนาวเย็นหรือร้อนรุ่ม ครอบครัวอบอุ่นเป็นอีกหนึ่งแนวคิดที่ให้ความสำคัญกับการรักษาความเป็นครอบครัวที่มองเข้าไปภายในครอบครัวมากกว่าการมองแค่ปัจจัยภายนอกว่าต้องอยู่กันพร้อมหน้าพ่อแม่ลูกแบบธรรมเนียมนิยม หรือร่ำรวย มีการศึกษาสูง ซึ่งอาจไม่รับประกันว่าพื้นที่ในบ้านอบอุ่นพอที่จะเป็นที่พักพิงของสมาชิกครอบครัว เรียนรู้ สร้างเสริม คงอยู่ร่วมกันอย่างอบอุ่นใจ

แบบประเมินครอบครัวอบอุ่น

เป็นแนวทางให้ทบทวน โดยดูจากความคิดและความรู้สึกของสมาชิกครอบครัวใน 3 ด้านที่ส่งผลต่อการอยู่ร่วมกัน

  1. ด้านสัมพันธภาพ เป็นส่วนสำคัญที่สมาชิกครอบครัวปฏิบัติต่อกันในเรื่องที่แสดงว่าครอบครัวมีความสัมพันธ์ที่อบอุ่นหรือไม่ เริ่มจากมีการทำร้ายกันหรือไม่ ทั้งด้านร่างกายและจิตใจ ด้านร่างกายอาจเห็นได้ชัด ด้านจิตใจเป็นด้านความรู้สึกที่ต้องเปิดรับความรู้สึกที่มีต่อการกระทำต่อกัน เรื่องที่ 2 การสื่อสาร ในครอบครัวมีการสื่อสารที่รับรู้ได้ถึงความรักความเข้าใจที่มีต่อกัน หรือขัดแย้งทะเลาะไม่เข้าใจกัน เรื่องที่ 3 มีเวลาครอบครัวเพื่อทำกิจกรรมร่วมกันทั้งในบ้านและนอกบ้าน เรื่องที่ 4 สมาชิกครอบครัวมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ หรือมีการแก้ไขปัญหาร่วมกัน
  2. การทำบทบาทหน้าที่ ซึ่งแสดงให้เห็นความรับผิดชอบต่อความเป็นครอบครัว 5 เรื่อง เรื่องที่ 1 การร่วมกันดูแลสมาชิกครอบครัวที่อายุน้อยกว่า 18 ปี คือการร่วมกันรับผิดชอบดูแลลูก เรื่องที่ 2 ช่วยกันดูแลผู้สูงอายุในครอบครัว เรื่องที่ 3 สมาชิกช่วยกันดูแลงานในบ้านตนเอง เรื่องที่ 4 การทำตามบทบาทหน้าที่ของตนเอง เช่น รับผิดชอบเรื่องรายรับ รายจ่ายในครอบครัว การเลี้ยงดูลูก การทำหน้าที่สามีภรรยา เป็นต้น เรื่องที่ 5 สามารถช่วยเหลือดูแลญาติพี่น้องได้ตามสมควร
  3. ความสามารถในการพึ่งพาตนเอง โดยเฉพาะความจำเป็นพื้นฐานของครอบครัวที่พอเพียงในการดูแลสมาชิกครอบครัวได้ เรื่องที่ 1 รู้จักการใช้จ่ายเงิน มีเงินออมพอสำหรับเป็นหลักประกันครอบครัว เรื่องที่ 2 ครอบครัวมีการเรียนรู้ สามารถปรับเปลี่ยน จัดการเรื่องในครอบครัวได้อย่างเหมาะสมกับเหตุการณ์ที่เข้ามากระทบครอบครัว เรื่องที่ 3 มีการใช้ความรู้ผ่านช่องทาง รวมทั้งการใช้เทคโนโลยีที่เป็นประโยชน์ เรื่องที่ 4 เป็นปัญหาเรื่องการใช้สุรา สารเสพติด หรือเล่นการพนัน เรื่องที่ 5 มีการเข้าร่วมกิจกรรมเพื่อประโยชน์ส่วนรวม

จากทั้ง 3 ด้าน แต่ละครอบครัวมีด้านที่อบอุ่นดี ด้านที่ปานกลาง น้อย หรืออาจรู้สึกแย่ ส่วนใหญ่ถ้าด้านที่แย่เป็นด้านที่มีผลต่อความสัมพันธ์ในครอบครัวมาก อย่างการทำร้ายกันในครอบครัว การติดสุรา สารเสพติด เป็นหนี้พนัน  มักกระทบด้านอื่น ๆ จนระดับความอบอุ่นของครอบครัวต่ำลงมาก จากการสำรวจครอบครัวทั่วประเทศ 3,000 กว่าครอบครัว พบว่าส่วนใหญ่ครอบครัวไทยร้อยละ 60 มีระดับครอบครัวอบอุ่นดี เกือบร้อยละ 40 ครอบครัวอบอุ่นปานกลาง ประมาณร้อยละ 1 รู้สึกว่าครอบครัวตนเองอบอุ่นน้อย

ครบรอบหนึ่งปี ลองใช้แบบประเมินครอบครัวอบอุ่น 3 ด้านนี้ ให้คะแนนครอบครัวตนเอง ดูภาพรวมทั้ง 3 ด้านแล้วดูว่าเป็นครอบครัวอบอุ่นดี  หรือรู้สึกว่าครอบครัวอบอุ่นปานกลาง  ถ้าครอบครัวอบอุ่นดี เลือกเรื่องใดเรื่องหนึ่งที่อยากทำให้ดีขึ้นในปีใหม่ที่กำลังจะมาถึงแล้วแลกเปลี่ยนกับคนในครอบครัว วางแผนที่จะจัดการการแสดงออกต่อกันในปีหน้า ถ้ารู้สึกว่าครอบครัวอบอุ่นกลาง ๆ คงมีหลายเรื่องที่ยังเป็นปัญหาในครอบครัว อาจต้องทบทวนตัวเองมากขึ้น มองจากการเปลี่ยนแปลงภายในตนเองก่อน ก่อนมองออกไปที่สมาชิกคนอื่น ให้กำลังใจตัวเองที่จะปรับเปลี่ยนการแสดงออก และรักษาความตั้งใจในการเปลี่ยนแปลงปฏิกิริยาของตนเอง อุณหภูมิของครอบครัวน่าจะเพิ่มความอบอุ่นได้ในปีหน้า

สำหรับครอบครัวที่อบอุ่นน้อย หวังว่าการหยุดตั้งหลักในช่วงปีใหม่จะช่วยให้เห็นทางเลือกใหม่ ๆ ที่จะออกจากปัญหาเดิม ๆ ที่สะสมมา การมองหาตัวช่วยจากนอกครอบครัวเป็นอีกทางเลือกหนึ่ง หลายปัญหาอาจแก้ไขตามลำพังด้วยครอบครัวเองไม่สำเร็จ  หน่วยงาน องค์กรที่ทำงานด้านครอบครัวมีไม่มากนัก แต่ก็สามารถร้องขอเพื่อให้เกิดการช่วยปรับเปลี่ยน ที่สำคัญคือการตัดสินใจที่จะรับการช่วยเหลือจากภายนอกเข้ามาช่วยครอบครัว  การหยุดอุณหภูมิในครอบครัวที่ร้อนเกินจะเป็นผลดีต่อสมาชิกทุกคนในระยะยาว

แม้ครอบครัวส่วนใหญ่ร้อยละ 60 จะอบอุ่นดี  แต่จำนวนครอบครัวอบอุ่นปานกลางมีความอ่อนไหวที่จะเปลี่ยนแปลงเป็นอบอุ่นน้อย และครอบครัวที่อบอุ่นน้อยเพียงร้อยละ 1 อาจส่งผลกระทบต่อสังคมได้มาก เรื่องครอบครัวจึงไม่ใช่เรื่องเย็น ๆ สบาย ๆ ปล่อยให้แต่ละครอบครัวแก้ปัญหาจัดการกันไป หรือเอาแต่ตำหนิครอบครัวที่ไม่สามารถทำหน้าที่ของตนเองได้ เราทุกคนสามารถช่วยกันรักษาอุณหภูมิอบอุ่นของครอบครัวได้  เริ่มจากครอบครัวของเรา ครอบครัวพี่น้องเรา ครอบครัวคนใกล้ชิดเรา และทุกครอบครัวที่เราสามารถให้ความช่วยเหลือได้                                                                                                                                                                          ภาพประกอบโดย วาดสุข

Resource : HealthToday Magazine, No.200 December 2017